Bölümler | Kategoriler | Konular | Kitaplar | İletişim
Hüsn-i Zan ve Su-i Zan
İslam Dininde müminler hakkında hüsn-i zanda bulunmakisu-i zandan sakınmak esastır.Ancak,ulema-i İslam,bazı durumlarda su-i zanda bulunmanın haram olmayıp caiz olduğunu gelecek ayet-i kerime ve hadis-i şeriflere dayanarak beyan etmişlerdir.Cenab-ı Hak Hucurat Suresinin 12.Ayet-i kerimesinde şöyle buyurmaktadır:
Ey iman edenler! Zannın çoğundan sakınınız.
(Müminler hakkında zahir delile mukarin olmaksızın kötü zanlarda bulunmayınız.Zira,bu,haramdır,caiz değildir)
Çünkü ,şüphe yok ki zannın bazısı günahı mucibtir(Bir din kardeşi hakkında hilaf-ı hakikat bir zanda,bir fenalık isnadında bulunmak büyük bir masiyettir,uhuvvet-i diniyye esasına muhaliftir.Fakat,bazı zanlar caizdir.Onlar günah değildir.Kendisinde salah-ı hal,emanete riayet,adab-ı şeriyye ile ittisal görülmeyip,gayr-ı meşru şeyleri alenen yaptığı görülen bir şahıs hakkındaki su-i zan gibi(Hucurat,12 Ömer Nasuhi Bilmen,Kur'an Tefsiri)
el Bahru'l Muhit adlı tefsirde bu ayet şöyle izah edilir:
Siz,zannınıza göre amel etmeyiniz.Allah(cc) size zandan sakınmayı emreder.Ta ki, birileri düşünmeden ve meseleye tam vakıf olmadan,hangi zan hak,hangi zan batıl olduğunu tam temyiz etmeden zanna cür'et etmesin.
Ayet-i Kerimede yasaklanan zan,bazı zanlardır ki,onun günah olduğuna kesin hükmedilmiştir.Evet,bir çok zan vardır ki,bazı emareler ona kuvvet verdiğinden günah sayılmaz,Mesela;bir adam şüpheli işlerle meşgul oluyor,açık bir şekilde habis şeyleri irtikap ediyorsa,onun hakkında su-i zan edilebilir.İçki satılan dükkanlara girip çıkmak,şarkı söyleyen kadınlarla sohbet etmek,tüysüz gençlere bakmak vb.Bu emareler,o adam hakkındaki zannın iyi olmadığını kuvvetlendirir.İşte bu kişiler hakkında su-i zanda bulunmak günah değildir.Biz bu adamı, içki içerken,zina ederken,parlak gençlerle oynarken görmesek dahi,yine hakkında su-i zan caizdir.Fakat,zahiren salih olan bir insan hakkında (delilsiz9 su-i zanda bulunmak caiz değildir.(El Bahru'l Muhit)
Taberaninin rivayet ettiği bir hadiste ise Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:
Su-i zan ile,insanlardan gelebilecek zarardan korununuz(Ruhu'l Meani,Alusi)
Müfessir ve Müctehidlerin Kur'an ve Hadislerden istifade ettiği bu beyandan anlaşılıyor ki;su-i zan,her zaman ve her yerde haram değildir.Kişinin dünya ve ahiretini muhafaza etmesi için bazan su-i zanda bulunması caizdir ve hatta bu dinimizin emridir.
Eğer kişide insanlara karşı hüsn-i zan ifrat mertebede ve su-i zan tefrit mertebede olursa,herkese inanıp itimad eder;onun malı,canı,ırzı,namusu ve hatta en tehlikelisi dini ve ahireti zayi olur.
İşte bu düstura binaen,eğer kişi,hususan ulema-i su,meşayih-i su ve umera-i su'un kesretle bulunduğu bu ahirzamanda,itimad ve intisab ettiği kişilere karşı ifrat mertebede hüsn-i zan beslese,onlardan zarar görebilir.O halde bu hususa çok dikkat edip,tabi olduğu eşhasın ef'al,akval ve ahvalini mutlak doğru olarak kabul etmemeli,edille-i şer'iyye ile ölçmelidir.Eğer onların ef'al,akval ve ahvali,edille-i şer'iyyeye muvafık ise kabul etmeli,muhalif ise reddetmeli ve onları rehber edinmemelidir.
Evet,hiçbir asır,içinde bulunduğumuz asır kadar fitneker olmamıştır.Zira,bu asırda batıl,hak suretinde kendini gösteriyor.Kişi,iman ile küfrü,hak ile batılı birbirinden tefrik edemiyor,küfre ve dalalete tarftar oluyor.Düşmanını dost bilerek onunla beraber bulunuyor.İşte Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri bu asır insanlarının bu yarasını fark etmiş ve en büyük ıztırabı bundan dolatı çektiğini gelecek ifadeleriyle bildirmiştir.
''"Bana ıztırap veren, yalnız Islâmın mâruz kaldığı tehlikelerdir. Eskiden tehlikeler hariçten gelirdi; onun için mukavemet kolaydı. Şimdi tehlike içeriden geliyor. Kurt, gövdenin içine girdi. Şimdi, mukavemet güçleşti. Korkarım ki, cemiyetin bünyesi buna dayanamaz. Çünkü, düşmanı sezmez. Can damarını koparan, kanını içen en büyük hasmını dost zanneder. Cemiyetin basîret gözü böyle körleşirse, îman kalesi tehlikededir. Işte benim ıztırâbım, yegâne ıztırâbım budur. Yoksa, şahsımın mâruz kaldığı zahmet ve meşakkatleri düşünmeye bile vaktim yoktur. Keşke bunun bin misli meşakkate mâruz kalsam da, îman kalesinin istikbâli selâmette olsa!"(Tarihçe-i Hayat)
Eğer insanlara karşı hüsn-i zannı tefrit mertebede ve su-i zannı ifrat mertebede olursa,herkese tenkidle bakar,bed nazarlı,ayıp araştırıcı ve itimadsız olur,bu sebeple insanlar vasıtasıyla ona gelecek hayır ve menfaattan mahrum kalır.
Hususan bu su-i zannın ifrat mertebesinin en tehlikeli neticesi,selef-i salihin ve ulema-i islam hakkında su-i zan ederek onlara karşı itimadını kaybedip onların cadde-i kübrasından ayrılarak evham ve dalalete düşmektir.Selef-i salihine karşı itimadını kaybeden bu kimseler,bu asırda edille-i şer'iyyeyi mihenk edinen ve hizmetlerini buna bina eden hakiki alimleri dinlemezler ve onlara karşı da su-i zanda bulunurlar,bu sebeple hak ve hakikati de öğrenemezler.
________________________________________________________________________
Yaz güze ve kışa yer vermesi ve gündüz akşama ve geceye değişmesi kat'iyetinde,gençlik dahi ihtiyarlığa ve ölüme değişecektir.
Hulasa:İslam Dininde müminlere karşı hüsn-i zanda bulunmak esastır.Bununla beraber kişinin canını,malını,ırzını,namusunu,din,dünya ve ahiretini muhafaza için insanlara karşı su-i zanda bulunması da caizdir ve bu Peygamberimizin emridir.Şöyle ki:
Su-i zan ile insanlardan gelebilecek zarardan korununuz.(Ahmed B.Hanbel,Beyhaki)
Evvelemirde mümin,bir Müslümanla karşılaştığı zaman hemen tam mansıyla ona itimad etmez.% 50 ''Beni aldatabilir,bana zararı dokunabilir.''% 50 ise ''Güvenilir biridir,bana menfaati dokunabilir'' nazarıyla bakmalıdır.Şeriat ölçüsüyle o adamı tartmalı.Tecrübeler neticesinde o kimsenin ehl-i salah ve güvenilir biri olduğu hususunda tam kanaat getirirse,o zaman ona itimad etmeli.Hususan din namına herkese itimad etmemelidir.Çünkü,bazan salih zannettiği kimse talih(yaramaz) çıkabilir.
(Tamamı alıntıdır:Reddü'l Evham -5 Rahle Yayınları İstanbuş,Eylül 2006)
_______________________________________________________________________
Yaz güze ve kışa yer vermesi ve gündüz akşama ve geceye değişmesi kat'iyetinde,gençlik dahi ihtiyarlığa ve ölüme değişecektir.