Amerikali fizikçi Lipson, Darwin'in bu korkulari hakkinda su yorumu yapar:


Türlerin Kökeni'ni ilk okuduGumda Darwin'in genelde sunulan tablonun aksine, kendisinden pek de emin olmadiGini fark etmistim. ÖrneGin "Teorinin Zorluklari" baslikli bölüm, çok belirgin bir güvensizlik yansitmaktadir. Bir fizikçi olarak, gözün nasil ortaya çikmis olabileceGi yönündeki yorumlari karsisinda saskinliGa düstüm.


Ne var ki, evrim teorisinin sahibinin bu teorinin doGruluGu ve kendi bilimsel seviyesi ile ilgili süphelerinin bulunmasina ve büyük bir açik sözlülükle bunlari itiraf etmesine raGmen, günümüz evrimcilerinin hem Darwin'den hem de evrim teorisinden bu kadar emin olmalari elbette düsündürücüdür.


iste Darwin'in kendi teorisinin çeliskili, tutarsiz ve gerçek disi bir iddia olduGu yönündeki kuskulari:


"Okur yapitimin (Türlerin Kökeni) bu bölümüne varmadan önce bir yiGin güçlükle karsilasmis olacaktir. Bunlarin bazilari bugüne dek üzerlerinde belirli bir ölçüde duraksamadan düsünemediGim kadar çetindir."


"Teoriye karsi hakli olarak yöneltilmis itirazlarin ve teorinin karsilastiGi güçlüklerin aGirliGi altinda yillarca ve onlarin aGirliGindan kuskulanamayacak kadar çok ezildim."


"Bu çalismalarin (Türlerin Kökeni için kullandiGi çalismalari), bunlari yaparken harcadiGim zamana deGip deGmediGinden süphe ediyorum."


"Görüslerimin, sayisiz miktarda zorluklarla dolu olduGunu göremeyecek kadar kör olduGumu sanma..."


Harvard'da biyoloji profesörü ve yakin dostu olan Asa Gray'a yazdiGi bir mektubundan:


"Oldukça iyi biliyorum ki, spekülasyonlarim mesru bilimin sinirlarinin oldukça ilerisine uzanmistir."


EditörlüGünü Charles Darwin'in oGlu Francis Darwin'in yaptiGi The Life and Letters of Charles Darwin (Charles Darwin'in Hayati ve Mektuplari) isimli kitabin giris sayfasi.
E. Haeckel'e yazdiGi mektubundan:


"Evrim doktrinini yayarak çok müthis bir is yapmis olacaksin. Yararsiz yapilarin ileriki asamalarda ortadan kalkmasiyla ilgili problem senin de kafani karistirdi mi? Bu problem son zamanlarda benim aklimi oldukça karistirdi."

Fox'a yazdiGi mektubundan:


"DoGanin tamami gerçekten inatçi ve benim istediklerimi yapmiyor ve su an sadece eski midyelerimden baska yeni hiçbir sey üzerinde çalismak istemiyorum."


"Bazen tamamiyla çöküntüye uGrayacaGimdan korkuyorum..."

J. D. Hooker'a yazdiGi mektubundan :


"Bazen, yakinda tamamen yenilgiye uGrayacaGimdan süpheleniyorum."


"Görüslerime ters düsen bazi büyük zorluklari ortadan kaldirdiGimi düsünüyorum, fakat bunlarin hepsi bir halüsinasyon olabilir. "


"Tamamen yanlis bir inancin içinde olduGumu düsünmeye basladim. Bana bu konunun on sene içinde tamamen unutulacaGini söylediGinde hakliydi."


"Bana kitabimi soruyorsun, sana söyleyebileceGim tek sey iNTiHAR etmeye hazir olduGum; kitabin çok makul bir sekilde kaleme alindiGini düsünüyordum, fakat simdi tekrar yazilmasi gerektiGini anladim."


"Türlerin Kökeni'nin yayinlanmasinin ardindan o kadar çok sey yayinlandi ki, bu bilgileri deGerlendirip bir bütün haline dönüstürme gücüne ve akil yeteneGine sahip olduGumdan süphe ediyorum."

Lyell'e yazdiGi mektubundan:


"Çesitli konularla ilgilenen pek çok insanin yillardir bir illüzyon içinde olduGunu düsünerek oldukça seviniyorum. Sik sik üzerime soGuk bir ürperti geliyor ve kendi kendime bütün hayatimi bir fantaziye adayip adamadiGimi soruyorum."

Robert Downs anlatiyor:


Darwin'in yasi ilerledikçe din konusundaki görüsleri de deGisti. GençliGinde özel yaratilis fikrini hiç tartismasiz kabul ediyordu. Life and Letters adli kitabinda ise "insan uzak gelecekte simdikinden çok daha mükemmel bir varlik olacaktir" diyordu. Sonra su fikirleri de ilave ediyordu:


"Allah'in varliGi hakkinda hislere deGil de akla baGli bir baska nokta da, çok önemli bir konu olarak beni etkiliyor. Bu muazzam ve harikulade evreni, çok geriye ve çok ileriye bakabilme kabiliyeti bulunan insan da dahil olmak üzere, kör tesadüf veya zaruretin eseri olarak görmek çok güç, hatta imkansizdir. Böyle düsününce bir dereceye kadar insaninkine benzeyen zihin sahibi bir "ilk Sebep" aramak zorunda kaliyorum; bu bakimdan teist sayilabilecek bir insanim. HatirladiGima göre, Türlerin Kökeni'ni yazdiGim zaman bu inanç bende çok kuvvetliydi. O tarihten beri yavas yavas ve birçok dalgalanmalarla zayifladi. Ama o zaman da su süphe ortaya çikiyor: Benim inandiGima göre en asaGi hayvanlarinki kadar basit bir zihinden çikmis olan bir akla, böyle büyük bir sonuç çikardiGi zaman güvenilir mi?"


Darwin bu noktada çaresizlik içinde ellerini açiyor ve sunlari söyleyerek sözünü bitiriyor:


"Böyle karmasik meselelere en ufak bir isik dahi tuttuGumu iddia edemem. Herseyin baslangicindaki sir bizim için çözülemez bir halde duruyor; sahsen ben bir agnostik (bilinemezci) olarak kalmaktan memnunum...