Bölümler | Kategoriler | Konular | Kitaplar | İletişim

Imam Amina Hanim dan Papa XVI. Benedictus a

Imam Amina Hanim dan Papa XVI. Benedictus a
Ictihat ve Feminizm

Koskoca New Yorkta cuma namazi kilacak baska yer mi kalmadi, Episkopal Katedrali niye diye soracak olursaniz, cevabi, evet, baska yer kalmamis(!) cunku, Musluman kardeslerimizin basvurduklari cami, kadin imama yer asmayi reddetmis. Bir yerde bir binada bir mescit bulamazlar miydi derseniz yine hayir, cunku medyada yer almak istemisler. Nitekim, oyle de oldu...

Bu yil martin ucuncu cumasi ayin 18 ine rastladi. O gun, dunyanin her yerindeki Muslumanlar gibi Amerika Birlesik Devletlerinin New York sehrinde yasayan Muslumanlar da cuma farzini eda etmek uzere bir araya geldiler. Su farkla ki, sayilari yuz elliyi bulan kadinli erkekli bu New York grubu, cumayi Amina Wadud isimli bir hanimin imamliginda Manhattan daki S. John Episkopal Katedrali nde kildilar.

Koskoca New York ta cuma namazi kilacak baska yer mi kalmadi, Episkopal Katedrali niye diye soracak olursaniz, cevabi, evet, baska yer kalmamis(!) cunku, Musluman kardeslerimizin basvurduklari cami, kadin imama yer asmayi reddetmis. Bir yerde bir binada bir mescit bulamazlar miydi derseniz yine hayir, cunku medyada yer almak istemisler. Nitekim, oyle de oldu. CNN, BBC, the New York Times vb. olmak uzere uluslararasi medyada genis yer aldilar.

Amina ya da Emine Wadud Hanim la uzun uzun soylesiler yayinlandi. Turkiyeuden bakinca gorulmuyor, meger, kendi capinda bir sohretmis Emine Wadud. Kendisi bir profesor. Amerika nin Virginia Commonwealth universitesi Felsefe ve Din Arastirmalari Merkezinde ogretim uyesi. ozgecmisine daha dogrusu ozel yasamina iliskin pek bilgi yok, ancak Afrika kokenli bir Amerikali muhtedi oldugu biliniyor.

Hanim, 1990 li yillarda Kur an ve Kadin: Kutsal Metni Bir Kadin Gozuyle Okumak isimli bir kitap yazmis. Kur an-i Kerim bu kitapla ilk kez bir kadin tarafindan yorumlanmis oluyormus. Hanim, ABD de ilerici Musluman olarak taniniyor. Bu cercevede, Musluman toplumlarda kadinlarin erkekler tarafindan baski altinda tutuluyor olmalarinin Kur an emri degil, ataerkil kulturlerin yorum ve uygulamalarinin sonucu oldugunu soyluyor. Kur an-i Kerim i kadin gozuyle yorumlamasinin nedeni; kitaptaki kadin sesini (bu kendisinin ifadesi) ortaya cikarmakmis.

Bu ilk devrimci ikisi degil!

Episkopal katedralinde imamlik Amina Wadud un ilk devrimci ikisi da degil. Bundan on sene kadar once, 1994 Agustos unda Guney Afrika da, Cape Town da, Claremont Main Road isimli bir camide, yine bir cuma namazinda, okudugu bir hutbe var. Ingilizce okudugu hutbenin basligi Islam as Engaged Surrender yani -mealen- Zorunlu Teslimiyet Olarak Islami.

Anladigimiz kadariyla zorunlu teslimiyet derken kadinlarin erkeklere teslim olmalarindan bahsediyor. Amina Hanim in Guney Afrika daki bu hutbesi epeyce ses getirmis; hatta ders verdigi Virginia da yasayan Musl umanlar,
universiteden atilmasi icin imza toplamislar ama basarili olamamislar.

Wadud un hocalik ettigi Virginia Commonwealth, Amerika nin en eski egitim kurumlarindan, 1693 te, Amerika daha henuz bir Ingiliz kolonisiyken, Kral William ve Kralice Mary nin izniyle kurulmus. Ve tabii Protestan. Ve tabii, diyorum; cunku Ingiliz hanedani, unlu krallari VIII. Henry (1) Vatican a baskaldirip ulusal Ingiliz Kilisesi ni (2) kurdugundan bu yana Protestan ve Amina Hanim in cumayi kildirdigi Episkopal Kilisesi nin mensei.

Episkopalciler, ilerici ve genis goruslu olmalari ile taniniyorlar. Nitekim, daha 1976 da kadin rahip leri var. Nedi lakapli Bavi Edna Rivera isimli, Porto Rico kokenli bu hanim, 2005 in Ocakginda piskopos ilan ediliyor. Imam Amina Wadud la Psikopos Bavi Edna Rivera nin ortak noktalari, her ikisinin de 1968 kusaginin ikinci dalga feministler dedikleri akimdan olmalari. New York un St. John Episkopal Katedrali nin kapilarini Prof. Wadud ve cemaatine asmasinda hanimin Virginia Commonwealth universitesi nde hoca olmasinin dahli oldugu muhakkak.

Dahasi, Amina Hanim, Princeton, Harvard gibi Amerika nin en medyatik universitelerinde verdigi halka acik konferanslarla unlenmis. Soz konusu konferanslarin sponsoru da Woodrow Wilson Kamu Idaresi ve Uluslararasi Iliskiler Okulu ile Din Arastirmalari Merkezi. Bu cumleden olmak uzere, Ekim 2002 de Princeton da verdigi tebligin basligi Cinsiyet Adaleti: Kur an sal Tefsir Ilmi ve Sonrasina Gecisi adini tasiyor. Amina Hanim, ayrica Harvard Ilahiyat Fakultesi nin Kadin Arastirmalari bolumunde de arastirma gorevlisi. Amina Hanim in imamlik girisiminin ciddi tepkilere yol astigi bir gercek.

Islam akidesinde bir kadinin imamliginin ancak cemaatte erkek yoksa kabul edildigi malum. Boylesi bir uygulama ne Hazreti Muhammed, ne dort halife, ne de sonraki donemde gorulmus. Buna karsin, Amina Hanim in ikisini ictihat kabul edenler, hatta ozgurlestirici bulanlar da cikmis. Meselenin izi de bu kelimede yatiyor: ozgurlestirici. Kadinlar acisindan ozgurlestirici ki, bu baglamda, Amina Wadud un imamliginin Islam da yeni bir ictihattan cok, yukselmeye devam eden dunya feminist hareketin bir uzantisi olarak ortaya ciktigi degerlendiriliyor.

Feminizm, bir bicimde hep var olmus, ancak, bir dava olarak ele alinmasi, Ingiliz yazar Lady Mary Wortley Montagu (3) ile basliyor. Lady Montagu ya calismalarinda destek veren de ilerici bir din adami, Piskopos Gilbert Burnet ki, kendisinin Ingiltere Kilisesi nin Reform Tarihi isimli bir de kitabi var. 1785 te Hollanda nin Middleberg sehrinde kadinlara yonelik ilk pop ler bilim dergisi cikiyor. Yasalar nde kadin erkek esitligini savunan ilk kitap yine bir Ingiliz den, Mary Wollstonecraft tan. (4) Ilginc olan Wollstonecraft ve esi William Goldwin in donemin onde gelen ateistlerinden olmalari. Hatta anarsizmin onculerinden sayiliyor.

1800 ler vahsi kapitalizmin kok saldigi yillar. Hele de Ingiltere de on bes-on alti saat, gun yuzu gormeden cocuk cocuk calistirilmak normal sayiliyor. Dahasi, erkeklerle ayni kosullar altinda calismalarina karsin, kadinlarin ucreti erkeklerin ucretinin yarisini bulmuyor. Hal buyken, feminist hareket hiz kazaniyor. Avrupa da baslayan reform hareketleri Amerika da sekilleniyor. Ilk kadin haklari konferansi, 1848 de New York ta Seneca Falls denilen yerde toplaniyor. Ingiltere deki cinsiyet ayrimciligina karsi kisaca WSPU diye bilinen Siyasi ve Sosyal Kadin Birligi kuruluyor.

Birlik uyeleri seslerini duyurabilmek icin, siddet dahil hemen her yola basvuruyor, hatta aclik grevine gidiyorlar. Donemin en etkin feministlerinden birisi,unlu Marksist Emma Goldman. (5) On bes yasindayken zorla evlendirilmekten kurtulmak icin, St. Petersburg dan New York a kaciyor. Orada anarsist hareketin icinde yer alirken, issizlerle birlikte hareket ediyor. Dogum kontrol ve kurtaj yasaklarina karsi kampanyalar duzenliyor.

Baskan Edgar Hoover in Amerika nin en tehlikeli anarsistlerinden birisi dedigi Goodman, yine Amerikan baskanlarindan McKinley e duzenlenen bir suikast girisiminde yer aldigi iddiasiyla birka kez hapse giriyor; Rusya ya geri gonderiliyor. Orada Bolseviklere katiliyor, daha sonra Ispanya icsavasinda vurusuyor, vs.vs.

Ikinci dalga feministler ve....

Boylesi bir arkaplani haiz feminist hareket Birinci ve Ikinci Dunya savaslarinda askere giden erkeklerden bosalan mevkileri kadinlarin devralmalariyla gucleniyor. Kadinlar, fabrika isciliginden yoneticilige kadar erkekleri aratmayacaklarini kanitlarlarken, esit ise-esit ucret dusturunu hayata gecirmis oluyorlar.

1960 li yillarda yeni bir ivme kazanan feminist harekete ikinci dalga deniyor. Avrupa ve Amerika da ikinci dalga feministlerin birinci meseleleri kadinin bedenini istedigi gibi kullanma hakki. Bu, oncelikle kadinlarin cinsel ozgurlugu, ardindan dogum kontrol uygulamasi ve cocuk aldirma hakki anlamina geliyor ki, basta Katolik ve Ortodoks olmak uzere Kilise.

Ikinci dalga feministlerinin Kilise nin kadinlari disarida birakan yapilanmasini sorgulayarak baslattiklari hareket, Amina Wadud un imamligina da zemin hazirlarken, cekisme Ratzinger in secimiyle doruga ulasiyor.

(1) 1491-1547

(2) Church of England

(3) 1689-1762

(4) 1759-1797

(5) d. 1869

ALEV ALATLI

22.04.2005 CUMA

Selam Sevgi ve Dua Ile:)

Serbest Kürsü