Bölümler | Kategoriler | Konular | Kitaplar | İletişim
MATURiDi- ESARi iHTiLAFLARi
[navy] MATURiDi- ESARi iHTiLAFLARi
1- Maturidilere göre Tekvin ( masivayi yok veya var etmek); diger sifatlar gibi Allahin sifatidir ve Onunla kaimdir. Mükevvin = Yaraticinin sifati Tekvin, mükevven = yaratilmistan baska oldugu halde, masivanin var olmak zamaninda, her cüzüne baglidir; Kudret ve irade sifatlari gibi..
Esarilere göre tekvin sifati, hadistir; Allahin Zatiyla kaim degildir. Cünkü tekvin, Allahin fiili sifatlarindandir. Halbuki fiili sifatlarin hepsi de tekvin gibi hadistir. Zira kainat zatiyla ve sifatiyla hadistir. Öyle ise Allahin fiili sifatlarinin hepsi hadistir. Cünkü masivaya müteallak ( bagli olan), masivadir.
Abdülaziz Debbagdan naklen ibni Mubarek; Hoca Ali Havastan naklen imam Sarani derler ki: Varligin varligi, bilfiil hadis ve bilkuvve ezelidir.
Binaenaleyh her iki imamin sözleri birdir. Cünkü Maturidiye göre, varlik yok iken de, Allah teala Tekvin sifatiyla vasiflanir. Esariye göre ise, varligin var olmasi = vücud, varligin sifatidir. Zira varlik olmadan yoklukla ve yok degil iken vasiflanir. Bu ihtilaf, ihtilaf-i lafzidir.
2- Maturidilere göre Allahin kelami ( konusmasi) bizzat isitilmez, ancak ona delalet eden isitir.
Esarilere göre, Allahin kelami bizzat isitilir; Musa Peygamberin kissasinda beyan ve meshur oldugu gibi..
ibni Fevrek der ki: Bir kisi Kurani okurken iki sey isitir; okuyanin sesi, Allahin kelami.
Kadi Bakillani der ki: Harici adetlere binaen Allahin kelami isitilmez. Velakin isitilmesi mümkündür. Allah diledigi kuluna tabii kanunlarin hilafina isittirir. Fakat isitilen, elbette harf ve lafizdan mücerred ve hali olarak vasitasizdir.
Üstad Bediuzzaman Mesnevisinde söyle der: Hafizlar Kuran okurken, ister hafizi dinle.. ister Asri saadetten.. ve istersen savt-i ezeliden..
Ebu ishak El-isferayini ve tabileri derler ki: Allahin kelami, ne vasita ile ne de vasitasiz olarak asla isitilmez. Ebu Mansur Maturidinin ihtiyar eyledigi hüküm de böyledir.
3- Maturidilere göre, Allah hikmet lafziyla vasiflanir; hikmet kelimesi ister ilim, ister hükümler manasinda kullanilsin..
Esarilere göre eger hikmetin manasi, ilim ise, Allah onunla vasiflanir; hikmet sifati Allahin Zatiyla kaimdir.. ve ezelidir. Aksi halde, hikmet, ahkam ve hükmetmek manasinda ise, o da tekvin gibidir; Allah onunla vasiflanmaz.
4- Maturidilere göre, Allahin irade sifatinin her seye sumülü vardir. Her hayri, her serri, küfrü ve imani, taati ve isyani, O hem diler, hem takdir eyler. Amma taatlerde dilegi ve istegi, sevgisi ve emri vardir. Lakin isyan ve küfürde rizasi, sevgisi ve emri yoktur.
Esarilere göre, irade ile riza arasinda fark yoktur. Allahin sevgisinin, irade gibi her seye sumülü vardir.
5- Maturidilere göre, teklife bagli bazi hükümlerin bilinmesi, akil ile mümkündür. Zira akil, esyalarin güzelligini ve çirkinligini bilmek hususunda bir alettir. imanin lüzumlu oldugu ve Yaraticiya sükretmek, akil ile idrak olunur. Elbette akil iman etmeye ileticidir. Cünkü Allah onu iletici yaratmistir. iste akil peygamberlerden isittikten sonra inanmakla mükellef oldugu gibi, isitmeseydi dahi yine velinimeti olan Allah Tealayi bilmesi gerekliligini, yine peygamberlerden ögrenir.. Hatta Allahin varligini idrak etmemekte, hiçbir kimse için mazeret yoktur. Cünkü yer, gök ve içindekileri insanoglu görür. iste bu kadar eserleri görüp inanmak mecburiyetindedir. Hatta hiçbir peygamber gönderilmemis olsaydi bile Allaha inanmak yine lüzumlu ve farz olurdu.
Esarilere göre, akil ile hiçbir sey vacib veya haram olmaz. Vacib veya haram olus; Allahin gönderdigi hukukla, yani kitab ve elçi ile bilinir. Her ne kadar akil, çirkinligi ve iyiligi idrak etse de, teklife bagli bütün hükümleri sariden isitmek ile idrak eder.
6- Maturidiler dediler ki: Saidler bazen saki, sakiler de bazen said olur. Esariler: Buna itibar yoktur; itibar akibetedir. Akibet ise Allahin ilmine dayanir. Hiç kimse Allahin ilmini bilenemz. Öyleyse insaAllah müminim demek caiz olur dediler. Maturidiler dediler ki: Sek üzerinde insaAllah müminim demek caiz olmaz.
Ehli tahkikten birçoklari dediler ki: iman bir kimsenin kalbinde yerlesirse, artik akibetinden korkulmaz.
7- Maturidiye göre kulun gücünün yetmedigi seyde, ona ilahi teklifin yüklenmesi mümkün degildir. Fakat kulun gücünün yetmedigi seyi yüklenmesi mümkündür.
Esarilere göre, ikisi de mümkün degildir. Esariler, El-Bakara suresinin son ayetini delil almislardir.
8- Maturidilere göre küfrün afuv olmasi; seran ve alken mümkün degildir.
Esarilere göre ise, seran degil; amma alken mümkündür.
9- Maturidilere göre müminin ebediyen ateste, kafirin de cennette kalmasi seran ve alken mümkün degildir.
Esarilere göre seran degil; amma alken mümkündür.
10- Maturidlere göre, isim ve müsemmanin manalari birdir.
Esarilere göre bir degildir; zira isim, müsemma, tesmiye, ayri ayridir.
Her iki mezhebin arasinda hükmeden bazi ehli ilim söyle demislerdir: Burada üç sey var:
1- isim müsemmanin aynidir;
2- isim müsemmanin baskasidir
3- isim ne aynidir ne gayridir. ittifakla isim müsemmayi tayin etmek içindir; zira isim, müsemmasiyla vardir.
11- Peygamberlerde, Maturidilere göre erkeklik sarttir. Esarilere göre sart degildir. Bilicma, kadinlardan peygamber gelmemistir.
12- Kulun yaptigi isin ismi, Maturidilere göre kisb=kazançtir; halk=yaratmak degildir. Binaenaleyh Allahin yaptigi ise halk denilir, kisb denilmez. Fe, ayn, lamdan ibaret fiil kelimesi, kisb ve halk manasini kusatir.
Esarilere göre fiilin iki manasi vardir: (1) Hakiki manasi, ki var demektir. (2) Mecazi manasidir. Kulun yaptigi ise mecaz olarak fiil denilir. Kulun yapamadigi ise de halk denilir. Kulun yapabildigi seylere hakiki mana olarak kisb denilir.
ittifakla halk=yaratma, Allaha mahsustur, ister yaratma, vasitayla olsun ve ister vasitasiz olsun.. Kul yaptigi isin yaraticisi degildir.
Hadumi Hazretleri El-Berika Fi Serhi Tarikat-il Muhammediyye adli kitabinda, imam Esari ve imam Maturidinin aralarindaki ihtilaflari yetmisbese kadar çikarmis ise de, temel olarak Ehli Sünnetin aralarindaki ihtilaf meseleleri onikidir. O da niza-i lafziden ibarettir.
Ehli Sünnetin Nazari itikadin Ölçüsüdür.s.41-42 Üstaz ismail Cetin. Dilara Yayinlari[/navy]
Selam Sevgi ve Dua ile :)