Bölümler | Kategoriler | Konular | Kitaplar | İletişim
Bedevîlikten medenîliğe geçişin bedeli
Halis ECE
Bedevîlikten medenîliğe geçişin bedeli
Tarihte bugün (27 Mart); büyük devlet adamımız, ilim-fikir ve kültür insanımız, tarihçi-hukukçu-sosyolog… vb. daha pek çok vasfını sıralayabileceğimiz değerli şahsiyet Ahmed Cevdet Paşa (1822-1895)mızın doğum günüdür. Bu vesileyle kendilerini rahmetle anar, mübarek ruhlarına Fatihalar gönderirken, muhallet (kalıcı/klasik) eseri Tarih-i Cevdet’ten kısa bir anekdot sunmak istiyorum.
Bir buçuk asır öncesinden günümüze seslenen ilim adamımız, “bedevilikten medeniliğe geçişin bedeli” diye özetleyebileceğimiz sosyal vak’ayı ve neticelerini şöyle açıklıyor:
“Bizden evvel gelenlere gizli olmayan, tedkik edilmiş haberlere göre Devlet-i Aliyye, Kanunî Sultan Süleyman Han hazretlerinin saltanatı zamanına gelinceye kadar sâde, bedevîlerin vaziyetine yakın bir halde idi. Topraklar genişledikçe usûl ve kâideler konulmuş; gerek artan zenginliğe, gerekse tabiî olarak vaziyetin değişmesine rağmen, sefâhetin şâşaasına pek de arzu ve istek duyulmamıştı.
“Sultan Süleyman Hân devrinde ise, kısa zamanda birçok ülke daha Osmanlı toprağına katılmış, devletin sınırları genişlemiş ve memlekette yüksek derecede artan zenginlik, normal olarak vaziyetin değişmesine sebep olmuştur. Bu da, dünyada tabiatın gelişmesi îcâbıdır. O bakımdan, “Niçin oldu, Bedevîler gibi kalınmış olsa daha iyi olmaz mı idi?” denilemez. Böyle bir sual, zamanın mecburî hüküm ve emirlerini inkâr etmek olur. Zira tabiatın gidişine karşı koyup da eski vaziyetinde kalmakta direnen ve ısrar eden kavimler, boşluk ve yokluk denizine düşerler.” (Tarih-i Cevdet, 1. cilt, 5. Bölümün ilk parağraflarından kısmen sâdeleştirerek)
Paşamıza göre zamanın icap ettirdiği değişikliklere sırtını dönen devletler, şartların meydana getirdiği seller altında kalarak un-ufak olurlar. İdârecilerin/yöneticilerin vazifesi; mevcut sistemi geriye götürüp, eski vaziyete döndürmek değil, bugünkü ihtiyaçları göz önüne alarak zamanın şartlarına uymaktır.
Cevdet Paşa’ya göre Osmanlı Devleti, Kanuni devrine kadar “bedevî” bir karakter arz etmektedir. Burada bedevî tâbiri, göçebe ve yörük mânâsından çok, medeniyetin lüks ve ihtişâmına dalmayan, sâdeliğini muhâfaza eden mânâlarında kullanılmıştır.
O bir içtimâiyatçı/sosyolog edâsıyla Kanuni devrine kadarki Osmanlı tarihini, bir yükselme ve genişlemeden çok, bedevîlik devri hasletlerinin muhâfaza edildiği hususi bir kuvvet ve enerjinin eseri olarak görmektedir.
Kanuni devri, âsâyiş ve huzurun temin edildiği, devletin mütemâdiyen/sürekli kuvvetlenip genişlediği, memleketin günden güne mâmur hâle geldiği, hazînelerinin dolup taştığı bir devirdir.
Fakat tam da bu devirde, yani bedevîlikten medenîliğe –mecbûren– geçildiği bu zirve noktasında, bir çok ihtilâlin, fitne ve fesâdın tohumları da atılmıştır.
Ona göre zirve, bir yükselişin nihâyeti değil, bir tahavvül ve istihâlenin (dönüşüm-transformasyon) başladığı noktadır. Kezâ ona göre Kanunî, devleti medenîleştirirken, içine, bozulmanın tohumlarını da atan kişidir.
Hulâsa olarak Paşamız, yıllar öncesinden seslenerek, medeniyetin bir bedelinin olduğunu, karşılaştığımız vak’aların/hâdiselerin/olayların bu bedelin faturasından başka bir şey olmadığını hatırlatıyor bizlere…
Mevlam, ruhunu pür-nûr eylesin… Cennet ve Cemâliyle müşerref kılsın… Bizlere de, onlara layık nesil olabilmeyi nasip etsin.
***
BATI’DAN BİRKAÇ GÜZEL SÖZ
• Âhireti inkâr eden bir medeniyet, hayatı inkârla son bulur. (Octavia Paz)
• Önemli olan insanlar, herkesin önemli olduğunun farkında olanlardır. (Malcolm S. Forbes)
• İnsanı Allah yaratmadıysa, insan niye yalnız Allâh'a teslim olunca mes‘ûd oluyor?.. Allah yarattıysa, niye insan ona isyân ediyor?.. (Blaıse Pascal)
Hakikatli Bir Lâtife
Sultan Süleyman Kanunî, kesretli kırk çeşme sularını İstanbul’a getirdiği vakit, Şeyhülislâm Zenbilli Ali Efendi ona demiş: "Hilâf-ı şeriat kanunları Avrupa’dan getirdiğin cihetle, İstanbul’a öyle bir bok sıçtın ki, o getirdiğin suların cümlesi üzerinden akıp geçse yüz senede temizleyemez." (Risale-i Nurdan)
Medeniyyet-i Hakikiyye olan Şeriat-ı Garra'nın medeniyyetidir.Yani,Hz.Adem(as) ile başlayıp vahy-i semaviden gelen ve Kur'an-ı Hakim'in ve Sünnet-i Nebeviyyenin içinde cem' edilen medeniyyet ve o medeniyyetteki örf,adat,ve şeair-i İslamiyye ve kavanin-i (kanunlar)Kur'aniyye,yani Şeriat-ı Muhammediyye (asm) ve ahlak-ı şer'ıyyedir.Evet,hakiki medeniyyetin ana merkezi ''Yesrib'' şehri olduğundan dolayı,Rasul-i Ekrem (asm) hicretten sonra bu şehre ''Medine'' adını vermiştir.(Reddü'l Evham,Rahle Yayınları))
________________________________________________________________________
Yaz güze ve kışa yer vermesi ve gündüz akşama ve geceye değişmesi kat'iyetinde,gençlik dahi ihtiyarlığa ve ölüme değişecektir.
Bana göre Yolcu kardeşimizin Hakikatli Bir Lâtife'si pek de lâtif olmamış. Kendileri bilir ama, kaldırsalar daha iyi olur diye düşündüm şahsen.
Selam ve dua ile.
Değerli arkadaşlar;
İlginize ve katkılarınıza teşekkür ederim. Ellerinize sağlık.
Selam ve dualarımla...